DON QUICHOT | 04 Restauratie; beperk de ingreep zoveel mogelijk

‘A thing of beauty is a joy for ever: 

Its loveliness increases; it will never
Pass into nothingness; but still will keep … ‘

De eerste regels van het gedicht Endymion, geschreven door John Keats in 1818. Deze woorden zouden betrekking kunnen hebben op het gebouwd monument.

Museum aan het Vrijthof | Maastricht

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft zes esthetische uitgangspunten ontwikkeld voor het restaureren van monumenten.

Dit keer aandacht voor het tweede esthetisch uitgangspunt.

‘Beperk de omvang van de ingreep zo veel mogelijk’ luidt het uitgangspunt.

De praktijk

Een oud gebouw heeft schade en vertoont gebreken. De oorzaken kunnen heel verschillend zijn. Zo kan het materiaal vergaan zijn in de loop van de tijd. Of aangetast zijn door insecten of door dieren. Het bouwelement kan ook door gebruik versleten zijn. En zo zijn er tal van oorzaken te benoemen.

Het oude gebouw, in dit geval een Rijksmonument, heeft een onderhoudsbeurt nodig om de kapotte en niet meer functionerende bouwelementen te repareren of te herstellen. Vaak genoeg is dit beeld te herkennen zowel op het platteland als in de stad.

Het gebouw staat fier overeind, wellicht al eeuwen lang. De onderdelen zijn deels oorspronkelijk. En nu is het verval nabij door achtergebleven onderhoud.

Als restauratiedeskundige begint het dan te kriebelen. Gedachten stromen door het hoofd met als conclusie: “Daar moet iets aan gebeuren anders is het verval onherstelbaar. Eeuwig zonde!”

In vele gevallen komt men gelukkig naar ons bureau toe voor degelijk advies en begeleiding van de noodzakelijke restauratie.

Voormalig fabrieksgebouw | BACO Roermond

Onderzoek

Het gebouw wordt van alle kanten bekeken. Met het blote oog, met de verrekijker en met de zaklamp wordt elke vierkante centimeter bestudeerd. Met potlood en papier wordt alle opnames genoteerd en getekend. Met de camera wordt een en ander vastgelegd. Er wordt ook nagedacht over de oorzaken van de verschillende schade gevallen.

Uitwerking
Eenmaal terug op kantoor, worden alle bevindingen uitgewerkt in digitale tekeningen. De gebreken, de te repareren onderdelen, de wijze van reparaties worden opgenomen in een uitgebreide technische omschrijving, inclusief fotoreportage. De technische omschrijving geeft bijvoorbeeld ook informatie over de specifieke recepturen voor de te gebruiken species en de kwaliteitseisen t.a.v. de verf.

Als alles in kaart is gebracht en de financiële consequenties duidelijk zijn voor de opdrachtgever dan wordt, na groen licht, het gebouw hersteld.

Weer vanouds

Aangetaste stenen zijn ingeboet en kapotte ruiten zijn vervangen. 

Het oude gebouw is helemaal gerepareerd. Een monument gereed voor de toekomst!

Iedereen dolgelukkig zou je denken, totdat je verrast wordt door de opdrachtgever. "Het gebouw is als vanouds. De bijzondere sfeer is behouden. Ik zie nauwelijks wat er allemaal gebeurd is."  En lachend voegt hij hieraan toe: "Heb ik daar al mijn geld in gestopt?"

Wellicht geen reactie die je verwacht, maar als restauratiedeskundige denk je: “Dan is het goed. Dan is de omvang van de ingreep zo beperkt mogelijk gebleven.”

Denk dan: ‘A joy for ever’

Tot de volgende keer!

Angelina Valleau
bouwkundig tekenaar