Van saaie vogels naar hippe buren | omgekeerde integratie

Een wandeling

Ik loop door het bos, de vogels fluiten en mijn rug warmt op in de stralen van de herfstzon. Ik ruik dennennaalden, maar er dwarrelen ook bladeren door de lucht en mijn voetstappen maken een ritselend geluid terwijl ik in de richting van het oude klooster loop. Twee torens steken uit het donkere gebouw dat breed uit meandert in het landschap. Het hangt een serene sfeer, ik ben in een andere wereld gestapt en het is hier rustig.....té rustig.

3 verschillende projecten met veel overeenkomsten
Bovenstaande omschrijving past wonderwel bij 3 prachtige bosrijke domeinen die we momenteel onder handen nemen. 'Landgoed de Klokkenberg' in Breda, 'Landpark Assisië' in Biezenmortel en 'Woondroom Providentia' in Sterksel. 

Ze hebben met elkaar gemeen dat ze bewoond worden (of werden) door een gevoelige doelgroep: verstandelijk gehandicapten, ouderen en patiënten die ver van de bewoonde wereld, bijna weggestopt leven. Deze landgoederen zijn onontdekte (nou ja, meer NET ontdekte) pareltjes met een enorme potentie om er op unieke wijze te wonen, werken en recreëren. 

Het beste van beide werelden want ze zijn tegelijkertijd een groene oase, grote werkgever én een nieuwe woonwijk. 

De projecten zijn alle drie gebieden ooit bedoelt om een aparte wereld te creëren voor de zwakkere medemens met als doel een beschermde sub-maatschappij (vanuit een christelijk fundament) op te zetten. Een plek ver af van de normale wereld met een oprijlaan waar ritme, rust en reinheid hoog in het vaandel stonden. Hoe goed ook bedoelt, deze afzondering past gelukkig niet meer bij het huidige denken en doen in de zorg. We weten nu dat, hoe mooi het bos en het rustige landschap ook zijn, levendigheid, contact met buren en spelende kinderen cliënten gelukkiger en gezonder maken.

Omgekeerde integratie
Of het nu gaat om de doelgroep ouderen of (verstandelijk) gehandicapten, beiden huisvesten we tegenwoordig in kleinschalige eenheden geïntegreerd in de maatschappij. Maar wat doen we op die plekken waar geen wijk is? Op de (voormalige) instellingsterreinen waar alleen een klooster, zorgpaviljoens en mooie natuur zijn?
Daar doen we aan OMGEKEERDE integratie en brengen we de wijk met al haar levendigheid naar de cliënten toe. En andersom kunnen de nieuwe wijkbewoners (mee)genieten van het bestaande prachtige landgoed.

Landgoed de Klokkenberg

Is een rijksmonument (het totale ensemble, gebouwen én landschap) ten zuiden van Breda. Landgoed de Klokkenberg is rond 1950 ontwikkeld als locatie voor een sanatorium.
De gebouwen en terreinen zijn met buitengewone zorgvuldigheid in het landschap ingepast. De lange verpleegvleugels voor de tuberculose patiënten waren georiënteerd op het zuidoosten waardoor de patiënten optimaal profiteerden van de zon. 

Bij dit project hebben wij (in samenwerking met diverse partijen) de rol als ontwerper van het stedebouwkundige plan en coördinator van het ontwerpproces om te komen tot een nieuw bestemmingsplan met al haar complexiteit. Van ontwerpende studies naar de nieuwe invulling tot afstemming van bouwfysisch onderzoek. Daarnaast heeft ons bureau in opdracht van Vitalis het restauratieplan opgesteld t.b.v. een grootschalige Restauratiesubsidie en heeft de casco restauratie begeleid.

Landpark Assisië

Is een instellingsterrein in de omgeving van Tilburg waar we momenteel nieuwe groepswoningen voor mensen met een verstandelijke handicap realiseren. Deze nieuwbouw is integraal ontworpen vanuit een stedebouwkundige visie en de historische ontwikkeling. De komende jaren wordt het Landpark zo ontwikkelt dat cliënten prettig kunnen wonen in een omgeving die in verbinding staat met de samenleving. Dit willen we realiseren door op langere termijn wonen en recreëren voor particulieren (en daarmee bedrijvigheid) binnen het Landpark te halen.

Woondroom Providentia

Een terrein van Stichting Kempenhaeghe, expertisecentrum voor epilepsie, slaapproblemen en neurologische leer- en ontwikkelingsstoornissen. Tussen het dorp Sterksel (gemeente Heeze-Leende) en de Strabrechtse heide bouwen we een nieuwe wijk met de werktitel ‘De vrije ruimte’. 

Er worden circa 35 nieuwe zorgwoningen gebouwd die tegemoet komen aan de woonwensen van zo’n 175 bewoners van Kempenhaeghe. Daarnaast is er plek voor ongeveer 180 marktwoningen, verschillend in formaat, opzet en uitstraling, maar met als grote overeenkomst ’landelijkheid’. We ronden komende maanden de eerste fase bouw van de zorgwoningen af en afgelopen week is er gestart met de bouw van de eerste 10 particuliere marktwoningen. 

Ons team heeft aan de wieg gestaan van de stedebouwkundige uitwerking waarbij veel aandacht is besteed aan hoe de oude en de nieuwe bewoners gaan samenleven in de nieuwe wijk. Er is optimaal gebruik gemaakt van de bestaande prachtige natuur waardoor er ruimte is voor ontmoeting. Even zwaaien vanuit het rolstoel toegankelijk terras naar de buren die de hond uitlaten. De hertjes voeren bij de boerderij samen met de kleinkinderen van de overburen. Maar de groene brinken in het plan zorgen ervoor dat er ook ruimte is voor rust en privacy.

Momenteel werken wij aan de laatste uitwerking voor de bouw van de tweede fase zorgwoningen. Daarnaast wordt de restauratie en herbestemming van het klooster voortvarend opgepakt. Een gemeentelijk monument dat een levendig centrum van de nieuwe wijk gaat vormen met dagbesteding, kantoren en horeca. 

Kortom een plek waar bestaande én nieuwe bewoners gaan samenkomen.

Mocht u belangstelling hebben om een van deze projecten te bezoeken of als u meer informatie wenst over 'omgekeerde integratie', dan ben ik bereikbaar via swigmans@satijnplus.nl. 

Ir. Sandra Wigmans-Pustjens

Architect