Grensoverschrijdend Limburg

“Limburgers zijn verbinders: bruggenbouwers die durven te denken in mogelijkheden”

7 oktober 2014

een belangrijke mijlpaal binnen de geschiedenis van Limburg

Lancering van Connect Limburg!

Connect Limburg heeft de taak om Nederlands Limburg 

internationaal op de kaart te zetten 

als unieke en grensoverschrijdende regio!

met dank aan collega Ron Werné voor zijn weergave

DON QUICHOT | 04 Restauratie; beperk de ingreep zoveel mogelijk

‘A thing of beauty is a joy for ever: 

Its loveliness increases; it will never
Pass into nothingness; but still will keep … ‘

De eerste regels van het gedicht Endymion, geschreven door John Keats in 1818. Deze woorden zouden betrekking kunnen hebben op het gebouwd monument.

Museum aan het Vrijthof | Maastricht

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft zes esthetische uitgangspunten ontwikkeld voor het restaureren van monumenten.

Dit keer aandacht voor het tweede esthetisch uitgangspunt.

‘Beperk de omvang van de ingreep zo veel mogelijk’ luidt het uitgangspunt.

De praktijk

Een oud gebouw heeft schade en vertoont gebreken. De oorzaken kunnen heel verschillend zijn. Zo kan het materiaal vergaan zijn in de loop van de tijd. Of aangetast zijn door insecten of door dieren. Het bouwelement kan ook door gebruik versleten zijn. En zo zijn er tal van oorzaken te benoemen.

Het oude gebouw, in dit geval een Rijksmonument, heeft een onderhoudsbeurt nodig om de kapotte en niet meer functionerende bouwelementen te repareren of te herstellen. Vaak genoeg is dit beeld te herkennen zowel op het platteland als in de stad.

Het gebouw staat fier overeind, wellicht al eeuwen lang. De onderdelen zijn deels oorspronkelijk. En nu is het verval nabij door achtergebleven onderhoud.

Als restauratiedeskundige begint het dan te kriebelen. Gedachten stromen door het hoofd met als conclusie: “Daar moet iets aan gebeuren anders is het verval onherstelbaar. Eeuwig zonde!”

In vele gevallen komt men gelukkig naar ons bureau toe voor degelijk advies en begeleiding van de noodzakelijke restauratie.

Voormalig fabrieksgebouw | BACO Roermond

Onderzoek

Het gebouw wordt van alle kanten bekeken. Met het blote oog, met de verrekijker en met de zaklamp wordt elke vierkante centimeter bestudeerd. Met potlood en papier wordt alle opnames genoteerd en getekend. Met de camera wordt een en ander vastgelegd. Er wordt ook nagedacht over de oorzaken van de verschillende schade gevallen.

Uitwerking
Eenmaal terug op kantoor, worden alle bevindingen uitgewerkt in digitale tekeningen. De gebreken, de te repareren onderdelen, de wijze van reparaties worden opgenomen in een uitgebreide technische omschrijving, inclusief fotoreportage. De technische omschrijving geeft bijvoorbeeld ook informatie over de specifieke recepturen voor de te gebruiken species en de kwaliteitseisen t.a.v. de verf.

Als alles in kaart is gebracht en de financiële consequenties duidelijk zijn voor de opdrachtgever dan wordt, na groen licht, het gebouw hersteld.

Weer vanouds

Aangetaste stenen zijn ingeboet en kapotte ruiten zijn vervangen. 

Het oude gebouw is helemaal gerepareerd. Een monument gereed voor de toekomst!

Iedereen dolgelukkig zou je denken, totdat je verrast wordt door de opdrachtgever. "Het gebouw is als vanouds. De bijzondere sfeer is behouden. Ik zie nauwelijks wat er allemaal gebeurd is."  En lachend voegt hij hieraan toe: "Heb ik daar al mijn geld in gestopt?"

Wellicht geen reactie die je verwacht, maar als restauratiedeskundige denk je: “Dan is het goed. Dan is de omvang van de ingreep zo beperkt mogelijk gebleven.”

Denk dan: ‘A joy for ever’

Tot de volgende keer!

Angelina Valleau
bouwkundig tekenaar

Een grens is eigenlijk een wens om verder te gaan - Loesje

Ondernemen over grenzen heen

“Wie aan de grens woont, groeit ermee op. Kent de gebruiken van de buren, kent hun cultuur. Grenzen betekenen dan geen belemmeringen, maar kansen. Kansen om samen te creëren. Samen te werken, over de grenzen heen. Dat doen Limburgers.

Bovenstaande tekst komt uit de brochure van “Let’s Connect”  van Connect Limburg. Een initiatief van de Provincie Limburg. Connect Limburg heeft de taak om Nederlands Limburg internationaal op de kaart te zetten als unieke en grensoverschrijdende regio.

“Limburgers zijn verbinders: bruggenbouwers die durven te denken in mogelijkheden.”

Herkenbaar?

Ja. Samenwerken, verbinden, kennisdelen en respect hebben voor ieders kennen en kunnen zit ook in ons DNA. Dat roepen wij niet alleen, dat laten wij ook concreet zien.

Imago architect

Hoewel de laatste jaren het imago van de architect wellicht iets genuanceerder is geworden, denkt men vaak nog aan eigenzinnige, arrogante en betweterige mensen. Architecten zijn, in de ogen van velen, vooral bezig hun eigen plannen er doorheen te drukken en slaan het ontwerp hoger aan dan de gebruiksvriendelijkheid.

“Toch zijn er maar weinig creatievere, transformerende en directere manieren om de wereld letterlijk een betere plek te maken. Bijna niets beïnvloedt de kwaliteit van leven meer dan het ontwerp van onze huizen, onze scholen, onze werkplekken en de openbare ruimte.”

Aldus Merel Pit in een artikel van enige tijd geleden.

Verantwoordelijkheid

En dat brengt een enorme verantwoordelijkheid met zich mee. 
Wij nemen die serieus.

Net als velen van onze collega’s, staan wij voor kwaliteit en hebben realistische ambities, toepasbaar in de nieuwe realiteit.

Arrogantie en betweterigheid, brengen ons in ieder geval nergens. Wel samenwerking en respect voor bouwpartners en collega architecten. Meerwaarde zien in elkaar en jezelf ondergeschikt maken waar dit in het belang is van het project. Of juist leidingnemen in de juiste fase.

Extra koffietje

Dit doen wij bijvoorbeeld bij de transformatie van de voormalige mijnsite in Genk. In opdracht van de gemeente Genk werken wij samen met onze Belgische collega ELD Architects.

Twee kapiteins op een schip? Zeker niet.

Onze ervaring en kennis in transformatie is onze meerwaarde, maar t.a.v. constructie en installatietechniek is onze partner een topper. Vanuit onze Limburgse regio is samenwerking eenvoudig en constructief.

De twee bureaus zijn uiteraard verschillend, maar begrijpen elkaar. Soms vraagt dit nog een extra koffietje om uitdrukkingen en gewoonten uit te leggen. Fysieke afstand is geen bezwaar en ervaringen en kennisdelen in belang van het project en de opdrachtgever staan in ieder geval voorop.

Living in Funky Environments

Het werkt ook vice versa. Door de ervaring van L.I.F.E. (Living in Funky Environments), een Belgische ontwikkelaar, is er een doorbraak gerealiseerd in de ontwikkeling van het verkommerde (monumentale) Carrégebouw in Maastricht. L.I.F.E. heeft ervaring met studentenwoningen in steden zoals Brussel en Antwerpen. In een Belgisch-Nederlands samenwerkingstraject worden een studentencampus en enkele commerciële ruimten gerealiseerd. De huidige onaantrekkelijke plek verdwijnt. Leefbaarheid en veiligheid worden vergroot.

Verduurzamen bestaande woningvoorraad

Ook t.a.v. “het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad” hebben wij een goede partner gevonden in DuboLimburg (B). Passie delen, elkaar stimuleren, out of the box denken en samen uitdagingen bedenken in termen van oplossingen. Kansen zien in integrale oplossingen.

Over en weer ‘trotseren’ wij dus de grenzen. De fysieke afstand is te verwaarlozen; reizen tussen de beiden Limburgen is aantrekkelijker dan naar en van de Randstad.

Renovatie sociale woningen Spoorkolonie Sittard

Dubo Limburg (B) gaat een bezoek brengen aan Sittard om daar de gerenoveerde woningen van de “Sjpoarkolonie” te bezoeken en ervaringen te vernemen van ons bureau. In Belgische Limburg speelt uiteraard ook het probleem van verouderde (sociale) woningbouw en de behoefte de woningen te renoveren tot lage energie-woningen. Waarom het wiel 2x uitvinden?

Ja, wij zien onszelf, zoals vele bedrijven in Limburg, als ‘verbinders’ en dat lukt zeer aardig in deze provincie!

Lilian Zeekaf

Marketing & Communicatie

Don Quichot 03 | Dilemma’s in de praktijk

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft uitgangspunten ontwikkeld voor het restaureren van monumenten.

Dit zal de Rijksdienst waarschijnlijk uitgebreid toelichten tijdens het symposium “Restaureren met kwaliteit” in oktober dit jaar.

Esthetische uitgangspunten

We zetten de 6 ethische uitgangspunten voor restauratie voor u op een rijtje:

1 - Een ingreep moet de oorzaak van de schade wegnemen

2 - Beperk de omvang van de ingreep zo veel mogelijk

3 - Zet in op herstel van historisch materiaal

4 - Vervang het materiaal als het op is, door hetzelfde materiaal in dezelfde techniek

5 - Behandel eerdere restauraties met respect

6 - Documenteer de ingrepen

(De toepassingen van deze uitgangspunten wordt nader uitgelegd op de site van de RCE).

Uiteraard respecteren wij als bureau deze standpunten en wij handelen er zoveel mogelijk naar. Maar is het, zoals het geschreven is, altijd reëel en uitvoerbaar? Nee, de praktijk blijkt weerbarstiger.

Om punt 1 te illustreren neem ik het voorbeeld van een topmonument in Nederland: het stadhuis in Maastricht.

 

Binnenplein Stadhuis Maastricht

Het stadhuis is 350 jaar geleden ‘opgeleverd’ en in gebruik genomen door de toenmalige stadbestuurders. Destijds was het interieur nog ruwbouw. Pas later, toen er weer geld voorhanden was, hebben ze geleidelijk het interieur afgewerkt met de rijke smaak die op betreffend moment gold.

Verzakkingen

Rond 1861 is het dakvorm van het stadhuis veranderd waardoor ook de kapconstructie gewijzigd is. De reden destijds was het verbeteren van de afwatering van het regenwater van het dak. Door deze wijziging is de kapconstructie niet meer zo stabiel zoals het oorspronkelijk bedoeld is.

Er verzakken daardoor onderdelen in de kapconstructie, in de vloerconstructie en in de plafondconstructie.

Eén van de verzakkingen is te zien in de doordruk van de plafondschilderingen van het ‘binnenplein’ in het stadhuis. De aftekening van de verzakte houten ribben van het gewelf is doorgedrukt in de schilderingen. Zo jammer!

Plafondschilderingen Stadhuis Maastricht

Hoe lossen we het op?

Wil je respect hebben voor een eerdere transformatie dan kun je in dit geval de oorzaak van de schade niet wegnemen. Wat doe je dan? 

Ervoor zorgen dat er geen verdere vervolgschade ontstaat. Dat het geheel gestabiliseerd wordt zodat de constructie in de huidige positie blijft. Het huidige schadeniveau is nog net esthetisch en constructief acceptabel, dus hiermee wordt verder gegaan.

Zo zie je dat je vanuit de praktijk niet altijd kunt voldoen aan alle uitgangspunten van de RCE. Je handelt er wel zoveel mogelijk naar, met respect én gezond verstand ;)

Wordt vervolgd!

Angelina Valleau

Bouwkundig tekenaar 

Hoger springen en verder kijken dan je neus lang is

Hoger, hoger!

Ik volg een symposium ‘Wat u beweegt’ over motorisch leren en stimuleren van bewegen en word gegrepen door het enthousiasme en kundigheid van spreker Rich Masters. Hij schetst het verhaal van een volleybalcoach die zijn spelers hoger wilt laten springen. De coach kan tegen zijn speler zeggen ‘spring hoger’ en dan zou een (gedreven) speler daar moeite voor doen. Verder door de benen buigen, steviger afzetten en……..het zou finaal mislukken. 

Dit 'bewuste' (expliciet)  leren leidt namelijk zodanig af van het vanzelfsprekend uitoefenen van de sport dat het een averechts effect heeft.

De coach kan het ook anders aanpakken en het net hoger hangen. Dan wordt de speler gedwongen om hoger te springen, maar als dit zichtbaar gebeurt gaat de speler weer nadenken. 'Het net hangt hoger, ik moet iets doen om hoger te springen' en dan zou het opnieuw mis gaan.

De juiste benadering van de coach zou zijn om de speler ‘onbewust’ te laten leren door het net stiekem stapje voor stapje iets hoger te hangen. Geleidelijk en ‘impliciet’ lerend gaat de speler zijn beweging aanpassen, verbeteren en hoger springen.

Onbewust; groots effect

Dit onbewuste leren (errorless learning) is een prettige manier om dingen aan te leren waarbij de aandacht niet meer ligt bij het corrigeren van fouten. Een aanpak die ook wordt toegepast om kinderen, oudere en mensen met een beperking meer te laten bewegen. Dat heeft immers een positief effect op de lichamelijke gezondheid, maar ook op de geestelijke gezondheid! Al op korte termijn verbeteren functies van de hersenen en op langere termijn verkleint het de kans op dementie.

Oud en versleten?

Maar hoe stimuleer je iemand tot bewegen die pijn heeft, zich versleten voelt, je niet begrijpt of het totaal niet gewend is? Het zwaartepunt van de oplossing ligt natuurlijk bij de begeleiding. Enthousiast en professioneel stuurt de (mantel)verzorger aan op lopen, binnen en buiten. Maar er is ook steeds meer aandacht voor ‘kleinere’ fysieke handelingen zoals tanden poetsen, wassen en koken. Dingen die wij allemaal vanzelfsprekend onderdeel vinden van onze dagelijks doen en laten. Maar die in een verzorgings- of verpleeghuis (voorheen) uit handen genomen werden.

Woonzorgcentrum De Born in Eijsden | Zuid-Limburg

Spiegeltje in houten lijstje

Een gebouw kan een bijdrage leveren aan dit ‘blijven gebruiken van het lijf’ door impliciet uit te nodigen tot bewegen. Dit door letterlijk ruimte te reserveren en in te richten voor verschillende activiteiten. Wandelen het liefste buiten, maar kan op een frisse dag ook binnen omdat de gang breed, licht en aantrekkelijk is. In nissen gebeuren dingen die laten denken ‘aan vroeger’. Stillevens van herkenbare spullen zoals een naaimachine, een aanbeeld of een boekenkast die weer tot leven komen in de handen van hun ‘oude eigenaren’.

Voor kleine huislijke fysieke handelingen is de herkenbaarheid ook belangrijk. Bij het tanden poetsen in de spiegel kijken ‘zoals vroeger’. Dus geen groot spiegelbeeld van twee vierkante meter, maar een klein spiegeltje in een houten lijst. De aardappels worden geschild in een robuuste eiken keuken aan een tafel met een zeiltje. En tv kijken wordt gedaan vanuit de eigen fauteuil compleet met gehaakt kleedje op de rugleuning.

Empathie

Door als architectenbureau aandacht te besteden (en ruimte te geven) aan dit soort onderdelen van een gebouw vergroten we het genezend vermogen van een omgeving. Daarnaast hebben we als 'zorgarchitecten' kennis over zorgverlening en (zorg)huisvesting. Dat betekent dat we kunnen meepraten over doelgroepen, normatieve vierkante meters en facilitaire stromen. We hebben veel aandacht voor aspecten als daglicht, huiselijkheid en herkenbaarheid. Die kennis hebben we opgedaan door goed te luisteren naar (en mee te kijken met) opdrachtgevers uit de zorg.

Verder kijken dan de neus lang is

Soms houdt dat in dat we aansluiten bij een onderwerp dat niet bij het architecten vak lijkt te horen. Maar de kracht van zo'n uitwisseling is juist het interdisciplinair werken en dan moeten (= mogen) we als architecten 'verder kijken dan de neus lang is'.

Met een flinke dosis empathie en creativiteit kunnen we samen bijdragen aan een fijne leefomgeving voor de ouderen.

Ir. Sandra Pustjens

Architect

CARTOON | Duurzaam bouwen begint bij jezelf

Visie van onze collega Ron Werné

Don Quichot 02 | kostbare flora en fauna

In het mooie Nederland waar we mogen wonen, werken en recreëren, bestaat er een flora- en faunawet. Deze wet is in het leven geroepen ter bescherming van het in wild levende planten- en diersoorten. Dit betekent dat activiteiten met een schadelijk effect op beschermde soorten in principe verboden zijn. 

Vergunningen

Zijn er ontwikkelingsplannen die mogelijk consequenties hebben voor flora en/of fauna, dan vraag je een omgevingsvergunning aan.

Bij restauraties van monumenten of het verbouwen van bestaande bouwwerken is er vaak flora en/of fauna aanwezig. Bij een enkele restauratie en herbestemmingsproject waaraan ik heb mogen werken vanuit ons bureau, zijn onderzoeken, aanvragen, planningen, uitvoeringsmaatregelen en (nieuwe) habitats gepleegd om de aanwezige flora- en fauna zo minimaal te storen. Projecten om trots op te zijn.

Bouwplanning aanpassen

Ik zal het even uitleggen. Wij kunnen namelijk veel betekenen voor het voortbestaan van de aanwezige bijzondere flora en fauna. Onderzoeken bewijzen vaak de aanwezigheid van beschermde planten en/of beschermde dieren. Als er bijvoorbeeld beschermende dieren zijn, kunnen de onderzoekers je helpen met het opstellen van een planning voor de uitvoering van de werkzaamheden. De uitvoerders respecteren dit en kunnen vaak met minimale middelen een habitat realiseren dat perfect aansluit aan de behoeften van de dieren.

Abdij Lilbosch

In de kapel van de Abdij Lilbosch is de planning van de restauratie afgestemd op de kraamperiode van de zeer zeldzame ingekorven vleermuizen. Er is zelfs tijdens de restauratieperiode een loopbrug aangebracht om ecologen de kans te geven de vleermuizen van dichtbij te observeren.

Geweldig toch?

Onze verantwoordelijkheid

Als ik door een stad loop en kijk naar een project in uitvoering, vraag ik me af of er wel een onderzoek is gepleegd om te achterhalen of beschermde flora en fauna aanwezig is. Jammer genoeg is zo’n onderzoek prijzig en vaak een reden om dit achterwege te laten.

Jij en ik zijn tijdelijk

Wij mensen zijn tijdelijk op aarde. We mogen met al onze bescheidenheid aan iets moois werken op deze aarde. Waarom kunnen we dan niet iets betekenen voor de natuur om ons heen? Wij verstoren de aarde al genoeg met onze aanwezigheid. Kijk alleen maar naar het plastiek overschot, drijvend op zee en zwervend op het land....

Doe iets en ga er alsjeblieft niet laconiek mee om. Alle kleine “beestjes en plantjes” helpen!

Zoals de titel al suggereert; wordt vervolgd.

al gelezen Don Quichot 01| Bouwhistorie? Reacties stellen wij op prijs!

Angelina Valleau
Bouwkundig tekenaar