Van saaie vogels naar hippe buren | omgekeerde integratie

Een wandeling

Ik loop door het bos, de vogels fluiten en mijn rug warmt op in de stralen van de herfstzon. Ik ruik dennennaalden, maar er dwarrelen ook bladeren door de lucht en mijn voetstappen maken een ritselend geluid terwijl ik in de richting van het oude klooster loop. Twee torens steken uit het donkere gebouw dat breed uit meandert in het landschap. Het hangt een serene sfeer, ik ben in een andere wereld gestapt en het is hier rustig.....té rustig.

3 verschillende projecten met veel overeenkomsten
Bovenstaande omschrijving past wonderwel bij 3 prachtige bosrijke domeinen die we momenteel onder handen nemen. 'Landgoed de Klokkenberg' in Breda, 'Landpark Assisië' in Biezenmortel en 'Woondroom Providentia' in Sterksel. 

Ze hebben met elkaar gemeen dat ze bewoond worden (of werden) door een gevoelige doelgroep: verstandelijk gehandicapten, ouderen en patiënten die ver van de bewoonde wereld, bijna weggestopt leven. Deze landgoederen zijn onontdekte (nou ja, meer NET ontdekte) pareltjes met een enorme potentie om er op unieke wijze te wonen, werken en recreëren. 

Het beste van beide werelden want ze zijn tegelijkertijd een groene oase, grote werkgever én een nieuwe woonwijk. 

De projecten zijn alle drie gebieden ooit bedoelt om een aparte wereld te creëren voor de zwakkere medemens met als doel een beschermde sub-maatschappij (vanuit een christelijk fundament) op te zetten. Een plek ver af van de normale wereld met een oprijlaan waar ritme, rust en reinheid hoog in het vaandel stonden. Hoe goed ook bedoelt, deze afzondering past gelukkig niet meer bij het huidige denken en doen in de zorg. We weten nu dat, hoe mooi het bos en het rustige landschap ook zijn, levendigheid, contact met buren en spelende kinderen cliënten gelukkiger en gezonder maken.

Omgekeerde integratie
Of het nu gaat om de doelgroep ouderen of (verstandelijk) gehandicapten, beiden huisvesten we tegenwoordig in kleinschalige eenheden geïntegreerd in de maatschappij. Maar wat doen we op die plekken waar geen wijk is? Op de (voormalige) instellingsterreinen waar alleen een klooster, zorgpaviljoens en mooie natuur zijn?
Daar doen we aan OMGEKEERDE integratie en brengen we de wijk met al haar levendigheid naar de cliënten toe. En andersom kunnen de nieuwe wijkbewoners (mee)genieten van het bestaande prachtige landgoed.

Landgoed de Klokkenberg

Is een rijksmonument (het totale ensemble, gebouwen én landschap) ten zuiden van Breda. Landgoed de Klokkenberg is rond 1950 ontwikkeld als locatie voor een sanatorium.
De gebouwen en terreinen zijn met buitengewone zorgvuldigheid in het landschap ingepast. De lange verpleegvleugels voor de tuberculose patiënten waren georiënteerd op het zuidoosten waardoor de patiënten optimaal profiteerden van de zon. 

Bij dit project hebben wij (in samenwerking met diverse partijen) de rol als ontwerper van het stedebouwkundige plan en coördinator van het ontwerpproces om te komen tot een nieuw bestemmingsplan met al haar complexiteit. Van ontwerpende studies naar de nieuwe invulling tot afstemming van bouwfysisch onderzoek. Daarnaast heeft ons bureau in opdracht van Vitalis het restauratieplan opgesteld t.b.v. een grootschalige Restauratiesubsidie en heeft de casco restauratie begeleid.

Landpark Assisië

Is een instellingsterrein in de omgeving van Tilburg waar we momenteel nieuwe groepswoningen voor mensen met een verstandelijke handicap realiseren. Deze nieuwbouw is integraal ontworpen vanuit een stedebouwkundige visie en de historische ontwikkeling. De komende jaren wordt het Landpark zo ontwikkelt dat cliënten prettig kunnen wonen in een omgeving die in verbinding staat met de samenleving. Dit willen we realiseren door op langere termijn wonen en recreëren voor particulieren (en daarmee bedrijvigheid) binnen het Landpark te halen.

Woondroom Providentia

Een terrein van Stichting Kempenhaeghe, expertisecentrum voor epilepsie, slaapproblemen en neurologische leer- en ontwikkelingsstoornissen. Tussen het dorp Sterksel (gemeente Heeze-Leende) en de Strabrechtse heide bouwen we een nieuwe wijk met de werktitel ‘De vrije ruimte’. 

Er worden circa 35 nieuwe zorgwoningen gebouwd die tegemoet komen aan de woonwensen van zo’n 175 bewoners van Kempenhaeghe. Daarnaast is er plek voor ongeveer 180 marktwoningen, verschillend in formaat, opzet en uitstraling, maar met als grote overeenkomst ’landelijkheid’. We ronden komende maanden de eerste fase bouw van de zorgwoningen af en afgelopen week is er gestart met de bouw van de eerste 10 particuliere marktwoningen. 

Ons team heeft aan de wieg gestaan van de stedebouwkundige uitwerking waarbij veel aandacht is besteed aan hoe de oude en de nieuwe bewoners gaan samenleven in de nieuwe wijk. Er is optimaal gebruik gemaakt van de bestaande prachtige natuur waardoor er ruimte is voor ontmoeting. Even zwaaien vanuit het rolstoel toegankelijk terras naar de buren die de hond uitlaten. De hertjes voeren bij de boerderij samen met de kleinkinderen van de overburen. Maar de groene brinken in het plan zorgen ervoor dat er ook ruimte is voor rust en privacy.

Momenteel werken wij aan de laatste uitwerking voor de bouw van de tweede fase zorgwoningen. Daarnaast wordt de restauratie en herbestemming van het klooster voortvarend opgepakt. Een gemeentelijk monument dat een levendig centrum van de nieuwe wijk gaat vormen met dagbesteding, kantoren en horeca. 

Kortom een plek waar bestaande én nieuwe bewoners gaan samenkomen.

Mocht u belangstelling hebben om een van deze projecten te bezoeken of als u meer informatie wenst over 'omgekeerde integratie', dan ben ik bereikbaar via swigmans@satijnplus.nl. 

Ir. Sandra Wigmans-Pustjens

Architect

Niet alle pieten doen mee. Van little BIM naar BIG BIM

Cartoon van collega Ron Werne

Niet alle pieten doen mee. Nee, nog niet. Maar ondertussen gaat de Sint door met de pieten, onze ketenpartners die wel de stap hebben gemaakt. Lerende BIMpartners die uiteraard weten waar BIM voor staat en die in de praktijk voortgang boeken, maar ook tegen een aantal zaken aanlopen.

Collega, Sven van Deurzen, onze meest ervaren BIM-modelleur en coördinator is daarom op zoek. Op zoek naar sparringpartners in de bouwketen. Ervaren BIM-partners die meedenken en samen willen werken aan een optimaal bouwproces.

W i l          j i j          m e t          o n s         m e e          d e n k e n  ?          

Strategie en communicatie
Sven vertelt: of je nu 3D tekent of traditioneel, alles staat en valt met strategie en communicatie. Dat bewijst de praktijk keer op keer. Eerst alle koppen bij elkaar steken. Het vertrouwen naar elkaar uitspreken en samen de schouders eronder zetten, verantwoordelijk voelen en verantwoordelijkheid nemen voor de optimale realisatie van een bouwproject. Het uiteindelijk vastgestelde BIM-protocol wordt het startdocument.

Wie zit er aan tafel?
Wie zijn eigenlijk die ‘koppen’ die aan de tafel moeten gaan zitten? Een BIMtraject is nog redelijk nieuw. Een manager of projectleider die geen enkele BIMervaring heeft wordt dringend geadviseerd zijn BIMmodelleur mee te nemen. Hij of zij kan mogelijke problemen én kansen als eerste herkennen en vooraf adviseren.

Ambitie
Een bouwteam gaat ambitieus van start. Architect, aannemer, constructeur en
E & W-adviseurs gaan samen BIMmen en leveren hun tekeningen zo volledig mogelijk aan. Diegene die de regierol heeft (de aannemer of architect als Sint, om maar in de sfeer van deze tijd te blijven), wordt het centrale coördinatiepunt. Diegene controleert, gaat in overleg en stelt eventueel bij. Tot zover, weinig problemen.

Nieuwe rol voor onderaannemers c.q. partners
In de praktijk constateren wij dat een project vertraging oploopt door de gewijzigde rol en verantwoordelijkheid die men verwacht van onderaannemers/partners. De (voor kort) sturende hoofdaannemer verwacht nu dat zijn onderaannemers zelf verantwoordelijk zijn voor het aanleveren van de bouwtechnische gegevens van hun producten. De onderaannemers moeten daardoor zelf de benodigde gegevens bemachtigen bij hun ketenpartners.

De praktijk
Onderaannemers zijn fantastische specialisten op hun gebied. Maar ‘BIMmen’ is een nieuwe manier van werken. In de praktijk constateren de ketenpartners dat enige koppeling met elkaars producten ontbreekt. De een kan niet modelleren zonder de gegevens van de ander. Een vicieuze cirkel. Aan tafel met zijn allen zou je denken. Kennis en informatie delen en in het belang van het project samen oplossen!

Software
Het ultieme proces is natuurlijk samenwerken in één 3D-model. Dat noemen we BIG BIM. Het voorkomt dubbel tekenwerk en laatste moment wijzigingen, met als gevolg vertraging aanvraag bouwvergunning. Maar helaas. Aangezien er niet één uniform 3D-tekenpakket is, kan er ook niet gewerkt worden in één BIM-model, tenzij alle partijen een IFC-model (open standaard voor objectuitwisseling tussen softwareprogramma’s in de bouw) maken en deze op een BIM-server plaatsen.

Sparringspartners
Er zijn al voldoende partijen die actief participeren. Zij delen hun kennis en ervaring en boeken voortgang. Zij zijn ook de ambassadeurs die nog niet deelnemende partners in de bouwketen kunnen overtuigen. En dat is noodzakelijk. Want een Sint zonder voldoende pieten, is een omelet zonder eieren. Toch?

Nogmaals: wie spart er met ons mee om te komen tot een optimaal werkbaar proces?

Sven is bereikbaar via svandeurzen@satijnplus.nl en ziet jullie ervaringen en reacties graag tegemoet!



Sven van Deurzen, BIM-modelleur

Een nadere kennismaking: Maichel Bessems | géén architect

Over internetdeskundigen, vluchtgevaar en het ruige Ierland

“Het meest markante onderdeel van de PI in Breda, de koepel zelf, is enkele jaren geleden al hersteld, vertelt architect Maichel Bessems van SATIJNplus Architecten. Nu gaat het om de buitenschil, legt hij uit”.  Een passage uit een artikel in een onlangs verschenen vaktijdschrift. 

Koepelgevangenis Breda, foto E. van Swieten

Geen architect
Maichel Bessems kan er wel om lachen. Als projectleider van de restauratie- en transformatieprojecten is hij vaak op de bouw te vinden. Hij is géén architect. Onwetendheid, zegt hij. Journalisten, maar ook anderen weten niet dat bij een allround architectenbureau, een grote diversiteit aan functies te vinden is. 

Ik moet zelf bekennen dat ik tijdens mijn studie ook gedacht heb dat ik bij een aannemer zou gaan werken, maar het liep anders. Maichel kreeg de kans het team BCT (bestekken, calculaties, toezicht) van SATIJNplus te versterken.

Mijn restauratiekennis heb ik gaandeweg opgedaan. Veel geleerd van mijn collega’s, de ‘oude rotten’ in het vak. Niet alleen de technische kennis en het herkennen van historische elementen hebben zij mij bijgebracht. 

Hun respect en de liefde voor monumenten, dat was zo bijzonder! Zij hebben mij in positieve zin besmet.

Niet volgens het boekje

Maichel houdt toezicht bij de Minderbroederskerk Roermond

Als het werk van de architect klaar is, dán komt Maichel in actie. Het bestek wordt geschreven en er wordt gecalculeerd. Inschattingen maken van de te verwachten kosten. Wetende dat in de praktijk niet alles volgens het boekje verloopt, is dit iedere keer weer een uitdaging. Zeker bij restauratieprojecten. Vaak is er in het voortraject te weinig tijd, budget en middelen (denk bijvoorbeeld aan ontbrekende steigers) om het monumentale pand op details te kunnen beoordelen. Dan is het een pré als je kunt putten uit je ervaring.

Euforie
De praktijk moet uitwijzen of jouw inschatting juist is. Is de restauratie uitgevoerd binnen de gewenste tijd, het budget én volgens de hoge kwaliteitsnormen, dan is er euforie!
Niet dat Maichel dan op de tafel gaat springen, dat past niet bij deze ingetogen collega. Uitbundig kan hij wel zijn, maar dat bewaart hij voor de Carnaval!

Internetdeskundigen
Maichel heeft circa 30 projecten onder zijn hoede. Restauratieprojecten met bouwkosten van 10.000 Euro tot 1 miljoen, zoals de Basiliek in Meerssen (Zuid-Limburg). Restauratieplannen opstellen, het van A tot Z voorbereiden van de uitvoering en subsidieaanvragen regelen bij de Rijksdienst, Provincie of Gemeente. Vaak een ingewikkeld proces waarbij je op de hoogte moet zijn van de laatste wet- en regelgeving. 

Eigenaren van monumentaal vastgoed beginnen er vaak energiek aan. Deze “internetdeskundigen” moeten dan halverwege erkennen dat ze vastlopen.

Maichel (in geel hesje) bij leisteengroeve in Ierland

Mond-tot-mondreclame
Verwezen door een overheidsinstantie of via via, komen de eigenaren uiteindelijk toch bij ons terecht. En geloof mij, zegt Maichel overtuigend: de kosten om ons bureau in te schakelen verdienen ze dubbel en dwars terug! Wij kennen de regelgeving als onze broekzak en weten wat wel en niet subsidiabel is.  Het is vaak nog een klus om de opdrachtgevers ‘in toom’ te houden, vult hij met een glimlach aan. Nee, wij gaan niet buiten ons boekje. De reputatie van ons bureau houden wij hoog.

Vluchtgevaar
De bekende koepelgevangenis in Breda (inmiddels heeft het gebouw deze functie niet meer), was een van de meest interessantste projecten voor Maichel. Een veelzijdig project met ongekende veiligheidsmaatregelen. 
Vanwege het vluchtgevaar moesten alle steigers worden ingepakt en beschot. Zonder overleg iets in de planning of aanpak wijzigen was not done. Over iedere handeling moest worden nagedacht en gecommuniceerd. Van de bouwpartners werd veel verwacht. Het intensieve contact en groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben voor een hecht team gezorgd, met een prachtig eindresultaat. Een project waar Maichel met recht trots op is.

Bezoek aan de leisteengroeves in Ierland

Ierland

Maichel kijkt met grote voldoening terug op zijn trip naar het ruige, imponerende Ierland. Tijdens de restauratie van de PI Breda, kreeg een klein team de kans om, in opdracht van de toenmalige Rijksgebouwendienst, specifieke hoogwaardige natuursteen uit te zoeken in Ierland.
Een bijzonder en leerzaam bezoek aan de indrukwekkende groeves. Nog steeds heeft hij veel profijt van de daar opgedane specialistische kennis.

Toekomstbeeld?
Maichel weet wat hij wil. Hij ziet nog voldoende uitdagingen liggen bij SATIJNplus. Het bureau blijft in beweging en anticipeert op nieuwe ontwikkelingen in de markt. Maichel wil graag samen met zijn collega’s en andere (keten)partners, nog betere ideeën, producten en diensten bedenken.

Dus, zoals we tijdens de Carnaval zingen: “Sjeng aon de geng!” 

Auteur: Lilian Zeekaf

DON QUICHOT 05 | Een aantrekkelijke schoonheid

‘Memory–buildings should respect the culture from which they have developed’

Titel van het zevende hoofdstuk van het essay ‘The Seven Lamps of Architecture’ geschreven door John Ruskin in mei 1849.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft zes esthetische uitgangspunten ontwikkeld voor het restaureren van monumenten. Voor u eerder op een rijtje gezet in Don Quichot 03.

Restaureren met kwaliteit

Tijdens het symposium “Restaureren met kwaliteit”, georganiseerd door de Rijksdienst Cultureel Erfgoed (RCE) in Utrecht, zijn deze punten helder gepresenteerd. Het duo dat de voordracht verzorgde, bestond uit Bastiaan van de Kraats, architect van 1m98 (!), en Jacqueline von Santen, senior-adviseur cultuurhistorie bij het RCE.

Met illustratieve, inspirerende voorbeelden van restauratieprojecten hebben ze bijzonder fraai de punten besproken en laten zien met pakkende voorbeelden uit het alledaagse leven, de beeldende kunst en de literatuur.

‘Zet in op herstel van historisch materiaal.’

Hét discussiepunt in deze blog.

Maar is herstel altijd nodig?

Neen, indien het gebouw constructief en bouwtechnisch niet lijdt. Of dat er geen onacceptabele vervolgschade ontstaat.

Schoonheid

Verval kan namelijk zo mooi zijn! Vaak zoeken wij dat op in het buitenland, maar in Nederland is bijna alles in orde en schoon. Jammer.

Als conservatiearchitect, zoals onze Belgische collega’s ons restauratiearchitecten noemen, kunnen wij het verval waarderen en conserveren.

Waarom dan alles herstellen?

Oost-Duitsland

Bovenstaande foto’s zijn van een bouwwerk uit voormalig Oost-Duitsland. Lang was er geen geld om dit gebouw te onderhouden. Toen de financiën aanwezig waren, hebben ze ervoor gekozen het constructief en bouwtechnisch vervallen deel te herstellen. De overige onderdelen zijn in hun verval gelaten. Ze worden wel verder in hun verval begeleid. Let op, dus niet verwaarloost! Nu kunnen we dit gebouw veilig gebruiken, bezoeken en ervan genieten.

Mooi verval

Niet alle monumentale gebouwen kun je in hun verval laten zien. Dit is met name afhankelijk van de nieuwe functie. Maar als het mogelijk is, dus als ongemakken zoals bijvoorbeeld stof of gruis, geaccepteerd kunnen worden, dan laat het stukje bouwhistorie van het gebouw gewoon zien.

Maar gaan de opdrachtgevers met ons mee in dit avontuur? Als we ze kunnen overtuigen van deze schoonheid, dan kan een gebouw haar historisch (fraai) verval laten zien.

Tot het volgende blog!

Angelina Valleau

Bouwkundig tekenaar

De nieuwe werkelijkheid. Begin bij jezelf.

Cartoon van collega Ron Werné

De tijden zoals ze waren, krijgen wij niet meer terug. De huidige bouwwereld is de nieuwe werkelijkheid. We zullen allemaal in de bouwketen anders moeten gaan handelen. Het ouderwetse, traditionele denken en werken loslaten en met andere ogen naar de bouw kijken. Dat is inmiddels tot iedereen doorgedrongen, toch?

Waar en hoe liggen de kansen? 

Kreten zoals ketensamenwerking, Co-creatie, Lean, BIM; omzetten in daden. Om dit gezamenlijk te kunnen realiseren in de bouw, kunnen wij niet zonder:kennisdelen, transparantie, eerlijkheid, open communicatie én vertrouwen. Zonder aanpassing van houding en gedrag, geen constructieve samenwerking.

Begin bij jezelf, dan komen we samen verder. 

Wij zijn gestart.

Laat u ons weten wat wij voor u kunnen betekenen?

Team SATIJNplus Architecten

Bron: BouwAdviesInstituut Gemert